استعداد یابی ورزشی (پیکر سنجی / ارزیابی روانشناختی ورزشی) تستهای ارزیابی تخصصی

استعداديابي :انتخاب بهترينها، پيش بيني موفقيتها 

با پیکرسنجی و استعدادیابی می‌توان از هدر رفت عمر ورزشی و هزینه‌های جاری فرد جلوگیری کرد. 
استعدادیابی علمی نوین در عرصه جهان است، که در هر کشور و جامعه‌ای پایه و اساس خاص خود را داشته و به طبع در ایران نیز با توجه به اهمیت آن در حال توسعه و پیشرفت است. در استعداد یابی ورزشی استفاده از ابزارهای علمی دقیق و پیشرفته اهمیت بسزایی دارد. همچنین مقایسه نتایج با داده های بومی و توجه به ویژگی های قومیتی و جغرافیایی امری ضروری می باشد. در پکیج  استعدادیابی، از تکنولوژی روز دنیا در کنار داده های بومی استفاده می شود. بررسی و سنجش ویژگیهای جسمی و روانشناختی ورزشی در کنار یکدیگر، ویژگی منحصر به فرد پکیج استعداد یابی  می باشد

کشورهای موفق در رقابت های بزرگ ورزشی همچون المپیک از سنین پایه کار استعدادیابی را انجام می دهند. 
در روش سیستماتیک استعدادیابی،آزمون‌ها و آزمایش‌های علمی متفاوتی برای تشخیص استعداد در افراد به کار می رود كه این آزمون‌ها برای اندازه‌گیری استعدادهای پایه در زمینه های گوناگون می ‌باشند. از این رو معیارهای استعدادیابی مختلفی همچون ویژگی های پیکر سنجی ،ویژگی های فیزیولوژیک ،ویژگی های روانشناختی ،ویژگی های حرکتی و ... برای یافتن استعداد ورزشی افراد لازم است. 
پیکر سنجی ارزان‌ترین و علمی‌ترین راه استعدادیابی جسمانی در ورزش است، که در آن با شناسایی افراد مستعد در یک رشته خاص ورزشی می‌توان از آنها به عنوان سرمایه‌های ورزشی کشور یاد کرد.
مفهوم پیکرشناسی 
پیکر سنجی بررسی و مطالعه ابعاد، شکل، ترکیب، تاثیرات بلوغ و عملکرد بدن انسان برای استفاده، مقایسه و دسته‌بندی‌های انسان شناختی است که شامل اندازه‌گیری‌های بدن(قد، وزن، طول، پهناها، محیط‌ها، درصد چربی، تیپ‌بدنی) می‌باشد.

         دانش پیکرشناسی قدمتی بسیار طولانی دارد. چرا که در پیکرشناسی قد و وزن به عنوان دو متغیر بسیار ساده قرنهاست که اندازه گیری می شود. اماامروزه در پیکرشناسی نوین با استفاده از اندازه گیری های دقیق و امکانات نرم افزاری موجود کاربردهای فراوانی برای این دانش وجود دارد. 
کاربردهای دانش پیکرشناسی 
دانشمندان علوم ورزشی، پزشکان و متخصصین از فنون مختلف پیکرسنجی در امور مهمی چون کشف استعدادهای ورزشی، سنجش ترکیب‌بدن، سنجش نتیجه تمرینات و قابلیت‌های جسمانی سود می‌بردند. 
یکی از مهم‌ترین کابردهای پیکرسنجی در ورزش، تعیین سوماتوتایپ یا نوع بدن و انتخاب افراد مناسب برای ورزش‌های اختصاصی است .سوماتوتايپ داراي 3 جزء اندرمرفي(چاق پيكري) ، مزومرفي (عضلات پيكري) ، اكتومرفي(لاغرپيكري)است. 
تيپ‌ بدني افراد مختلف تركبي از اين 3 جزءبوده و به اين ترتيب افراد مختلف،فرمول‌هاي تيپ‌بدني متفاوتي خواهند داشت. نوع و تركيب ‌بدني افراد يك ويژگي‌ عمدتا ژنتيكي است كه از والدين به فرزندان به ارث مي‌رسد و با دانش‌ پيكرشناسي مي‌توان فرمول بدني افراد و ميزان تطابق آنها را با ورزش‌هاي مختلف تعيين كرد.

روش‌ پيكرسنجي استاندارد:
در پيكر سنجي استاندار از روش‌هاي معيار و استاندارد انجمن بين‌المللي پيكرسنجي ورزشي(ISAK) سود جسته مي‌شود، در پيكرسنجي معيار كليه اقدامات انجام شده برمبناي تعيين خطاي فني اندازه‌گيري(TEM) صورت‌ مي‌پذيرد تا بدين وسيله نتايج سنجش و ارزيابي‌هاي بدست آمده براساس مراجع بين‌المللي (از جمله IAS,BASS,TSAK) استاندارد و داراي اعتبار لازم مي‌باشد. 
شرايط استعداديابي ورزشي به روش پيكر سنجي: 
1ـ سن افراد 8 سال به بالا 
2ـ 44 رشته ورزشي براي پسران و 34 رشته ورزشي براي دختران مشخص مي‌شود. 
3ـ انتخاب رشته‌ي ورزشي زيرنظر سازمان جهاني پيكرسنجي ISAK در استراليا مي‌باشد. 
ابزار استاندارد پیکرشناسی 
وسایل، ابزار مخلفی در پیکرشناسی مورد استفاده قرار میگیرد. از ویژگی های مهم این وسایل آن است که همچون روش های اندازه گیری ، استاندارد و معیارهای خاصی در ساخت آنها به کارگرفته می شود تا دقت کار سنجش تضمین گردد.

     وسایل اصلی در پیکرشناسی عبارت است از: 
کالیپر چین پوستی برای اندازه گیری ضخامت چین های پوستی 
کالیپر استخوانی برای اندازه گیری پهناهای استخوانی 
متر نواری پیکرشناسی برای اندازه گیری دورهای بدن 
آنتروپومتر برای اندازه گیری قطرهای قدامی خلفی و عرضی بدن 
جعبه آنتروپومتری برای اجرای صحیح تکنیک های اندازه گیری 
ابزار استاندارد پیکرشناسی 
روش های اندازه گیری متغیرهای نمونه پیکرشناسی 
اندازه گیری قد 
اندازه گیری قد کشیده عبارت از حداکثر طول عمودی از کف زمین نا بالاترین نقطه سر( ورتکس) می باشد. البته قبل از قرار دادن صفحه سنج بر روی این محل سر باید مطمئن شویم که سر ورزشکار در وضعیت مناسبی قرار دارد. 
اندازه گیری وزن بدن 
بهترین حالت این است که وزن بدن با یک ترازوی دقیق و کالیبره شده و با دقتی تا حد 100 گرم اندازه گیری و ثبت شود. فرد آزمودنی بهتر است با حداقل لباس ممکن بر روی ترازو بایستد. 
چین پوستی سه سر 
برای پیدا کردن محل چین پوستی سه سر باید ابتدا از محل انتهای زائده اکرومیون در انتهای حانبی شانه تا لبه خارجی استخوان زند زبرین در ساعد را اندازه گیری کرده و میانه آنرا پیدا کنید. 
چین پوستی کتف 
ابتدا زاویه تحتانی استخوان کتف را با لمس محل پیدا کرده و علامت میزنیم. سپس 2 سانتی متر رو به پایین و خارج ادامه داده ومحل را به شکل ضربدر نشان می گذاریم . بعد از تعیین محل چین لازم است محل چین پوستی را با کالیپر اندازه گیری شود. 
خدمات و نتایج پیکر شناسی 
- استعدادیابی ورزشی برای تمام سنین (6سال به بالا) 
- امتیاز دهی در 44 رشته ورزشی برای پسران و 34 رشته ورزشی برای دختران (با توجه به وضعیت بدنی و سن فرد) 
- تعیین شاخصه های بلوغ و تخمین دقیق قد نهایی با توجه به سن استخوانی 
- تخمین استقامت قلبی و عروقی و دستگاه تنفسی 
- تعیین تیپ دقیق بدنی يا سوماتوتايپ 
- مشخص نمودن درصد چربی دقیق بدن 
- مشخص نمودن ضریب بیماری های متابولیک 
- مقايسه شاخصه هاي بدني با نـٌرم جامعه 
* دانستن فاكتورهايي مانند استقامت قلبی و عروقی ، تیپ دقیق بدنی و درصد چربی بدن كمك بسزايي به مربيان رشته هاي ورزشي جهت ارائه بهترين سيستم تمرين به ورزشكاران مي كند. 
* از نتايج پيكر شناسي مي توان در برنامه ريزي سيستم هاي تغذيه اصولی براي ورزشكاران و افراد معمولي استفاده كرد. 
استعداديابي روانشناختي در ورزش 
در استعداد یابی روانشناختی ورزشی ،افراد از لحاظ مهارت های پایه شناختی مثل هوش عمومی، توانایی توجه و تمرکز، توانایی پردازش اطلاعات و خصوصیات شخصیتی فردی مثل درونگرایی/برونگرایی، همکاری تیمی، توانایی کنترل خشم، مدیریت هیجانات و اضطراب بررسی میشوند تا مشخص گردد که آیا نقص و کمبودی در این زمینه ها موجود است یا خیر .

       همچنین به کمک نتایج این آزمونها،هر فرد با توجه به نقاط ضعف و قوت خود می تواند رشته ورزشی متناسب تری را انتخاب کند و یا در رشته ورزشی خود به موفقیت بیشتری دست پیدا کند. 
در زمینه معیارهای روانشناختی به عوامل مختلفی توجه می شود که دسته ای از آنها به مهارت های ذهنی و شناختی مثل توجه، دقت، حافظه دیداری و شنیداری، سرعت پردازش و واکنش دهی مربوط می شوند و دسته ای دیگر به خصوصیات و صفات فردی مثل توانایی در مقابله با فشار عصبی، شجاعت، تعهد، توجه به هدف، تمایل به کار، اعتماد به نفس، رقابت جویی و ... مرتبط می باشند. در مرکز پارند تمامی خصوصیات ذکر شده با اجرای آزمون های دقیق و تخصصی به صورت کامپیوتری ارزیابی می شوند.

سلامت ومهر مشاوره خانواده و روانشناسی بالینی salamatomehr

پکیج های استعداد سنجی روانشناختی  
مرکز توانمند سازی پارند با به کارگیری جدیدترین تکنولوژی روز دنیا وهمکاری با متخصصان برجسته انجمن بیوفیدبک اروپا در زمینه روانشناسی ورزش، این امکان را دارد که ورزشکاران رشته های مختلف را در سطوح مختلف حرفه ای و قهرمانی از نظر مهارت های روانی و شناختی مهم در عملکرد ورزشی مورد ارزیابی و سنجش قرار دهد. همچنین این مرکز با به کارگیری آزمون ها و ابزارهای مدرن و دقیق این توان را دارد تا کودکان و نوجوانان را از نظر توانمندی های روانشناختی مانند تمرکز و توجه، توانایی حل مسئله، هماهنگی حسی و حرکتی، توجه دیداری و شنیداری، هوش و توانمندی شناختی، اضطراب عملکرد، خصوصیات شخصیتی و رفتاری، توانایی رهبری تیمی، پرخاشگری و سایر جنبه های روانی که می توانند بر عملکرد ورزشی تاثیر گذار باشند مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد . پاسخ این ارزیابی و سنجش به صورت کاملا عینی و ساده به خود ورزشکار،مربی و والدین در قالب جداول و نمودارهای دقیق و روشن ارائه می شود. 
الف: سطح مبتدی 
در سطح مبتدی که بیشتر مناسب کودکان و نوجوانان می باشد مهارت های پایه ذهنی مورد لزوم برای فراگیری انواع مختلف رشته های ورزشی مورد بررسی قرار می گیرد.در این مرحله هوش عمومی، سرعت واکنش، دقت انتخابی و تمرکز، و بخشی از صفات شخصیتی مانند حس کارآمدی، انعطاف پذیری و سازگاری محیطی مورد سنجش قرار می گیرد.

     با بررسی این آزمون ها توانمندی کلی آزمودنی بررسی می شود و مشخص می گردد که آیا این کودک از نظر توانمندی های شناختی در سطح بهنجاری قرار دارد و آیا می تواند انواع مختلف رشته های ورزشی را انتخاب کند یا خیر. و اگر در زمینه توجه و تمرکز مشکلاتی موجود باشد آیا به حدی می باشد که نیاز به پیگیری داشته باشد. نتایج این آزمون ها در زمینه امور تحصیلی کودکان و نوجوانان نیز کمک کننده می باشند.

ب: سطح متوسط 
در سطح متوسط با به کارگیری آزمون های پیشرفته تر و دقیق تر، توانایی های افراد مبتدی یا ورزشکاران حرفه ای در زمینه های مختلف توجه و دقت در دو بعد دیداری و شنیداری بررسی می شود.

            نتایج این آزمون ها می توانند به فرد کمک کنند که به هنگام انتخاب رشته ورزشی و یا تمرینات نقاط ضعف و قوت خود را به خوبی شناسایی کند و بر طبق آنها برنامه ریزی داشته باشد. مثلا یک شناگر برای یادگیری بهتر به توجه دیداری نیاز دارد در حالیکه فردی که قصد دارد ورزش والیبال یاد بگیرد باید این توانایی را داشته باشد که علاوه بر دقت به توپ ،همزمان به سخنان مربی نیز گوش دهد. یعنی توجه دیداری و شنیداری هماهنگ و یکپارچه ای داشته باشد.

         در این مرحله همچنین میزان توانایی افراد در پیش بینی و سنجش حرکت اشیا در فضا مورد بررسی قرار می گیرد. افرادی که تمایل دارند در رشته های توپی مانند تنیس، گلف، فوتبال ، هند بال و ... فعالیت کنند باید توانایی خوبی در پیش بینی قدرت و سرعت حرکت توپ داشته باشند. بررسی میزان انگیزه و رضایت ورزشکار زمینه دیگری است که در این مرحله بررسی می شود. پاسخ به سوالاتی مانند آیا ورزشکار از پست ورزشی اختصاصی خود راضی است؟ آیا توانایی لازم برای تصمیم گیری به موقع و اجرای آن را دارد؟ آیا در انجام برنامه های خود ثابت قدم است؟ را می توان در این مرحله پیدا کرد.

ج: سطح پیشرفته 
در سطح پیشرفته علاوه بر مهارت های ذکر شده در سطوح قبل، توانایی تصویر سازی و تجسم فضایی بررسی می شود. این آزمون به ورزشکاران کمک می کند دریابند در حین مسابقه و در فضای مسابقه (مثلا زمین فوتبال، والیبال، میز پینگ پنگ و..) تا چه اندازه می توانند جاگیری مناسبی داشته وخود را در جایگاه مناسبی قرار دهند تا بهترین واکنش ها را نشان دهند. 
مرکز پارند برای ورزشکاران حرفه ای و قهرمانان نخبه پکیج ویژ ه ای را در سطح پیشرفته طراحی نموده است. در این مرحله با استفاده از ابزارهای پیشرفته بیوفیدبک ویژگی های فیزیولوژیکی و روانشناختی ورزشکار در حین استراحت و انجام تکالیف شناختی و ورزشی خاص با دقت سنجیده و ثبت می شوند.همچنین با به کارگیری روش تحلیل کیفی امواج مغزیQEEG نقشه دقیق فعالیت های مغزی ورزشکار بدست می آید و ورزشکار می تواند مشاهده کند که در ضربات خوب و بد چه تفاوتی در امواج مغزی دیده می شود. علاوه بر این با استفاده از تکنولوژی نوروفیدبک تواناییهای مغزی مانند توجه و دقت به شکلی اختصاصی ارزیابی می شود و بدین وسیله یک پروفایل روانشناختی – فیزیولوژیکی دقیق از ورزشکار به دست می آید.

خدمات و نتایج سنجش های روانشناختی 
Ø سنجش توانمندی های روانشناختی مانند :تمرکز و توجه، توانایی حل مسئله، هماهنگی حسی و حرکتی، توجه دیداری و شنیداری 
Ø بررسی هوش و توانمندی های ذهنی 
Ø بررسی میزان اضطراب عملکرد ورزشی و نحوه پاسخگویی به تنش های میدان مسابقه یا تمرینات 
Ø بررسی و اندازه گیری سرعت زمان واکنش که معیاری جهت بررسی میزان سرعت و دقت ورزشکار می باشد. 
Ø ارزیابی خصوصیات شخصیتی و رفتاری، توانایی رهبری تیمی، پرخاشگری و سایر جنبه های روانی که می توانند بر عملکرد ورزشی تاثیر گذار باشند . 
اولين و مهم ترین قدم جهت افزایش توانمندی ورزشی و انتخاب رشته ورزشی مناسب افزایش " خودآگاهی "ورزشکار است. بهترین روش برای افزایش خود آگاهي، مشاهده واكنش هاي فيزيولوژيكي مغز و بدن است .تجهيزات و ابزارهاي مدرن بيوفيدبك اين امكان را فراهم مي آورند كه ورزشكاران تغييرات فيزيولوژيك مغز و بدن خود را مشاهده كنند و ببينند كه اين علائم چگونه و چرا در زمان هاي استراحت، تمرين و يا محيط پر از استرس و تنش زای مسابقه تغيير مي كنند.

http://sport.paarand.org/update.aspx?cat=Sporttalent

محقق: ساناز پور محمد کارشناس روانشناسی ورزشی